Somatotip, insan bedeninin vücut şekli ve kompozisyonu açısından bir dizi ölçüm ile tanımlamasında kullanılan bir metottur. Bu tip metotların oluşturulmasındaki çabalar ve girişimler Hipokrat döneminden günümüze kadar devam etmekte ve sık bir şekilde uygulanmaktadır. Bugün yaygın bir şekilde kullanılan metodun ortaya çıkmasına sebep olan yaklaşım 1940 yılında Sheldon ve çalışma arkadaşları tarafından bulunmuştur. Sheldon’ ın bu alana en önemli katkısı ise biri Kretschmer’ in (1921) ve diğeri de Viola’ nın (1933) iki temel sınıflandırma düşüncesini birleştirmesinde yatmaktadır. Somatotip belirleme alanına katkı sağlayan bu üç düşünceye ek olarak Heath ve Carter’ ın (1963) girişimleriyle yeni bir metot ortaya çıkmıştır. Heath-Carter metodu bugün evrensel bir şekilde kabul görmektedir.
Heath-Carter Tip Sınıflama
Heath-Carter somatotip yöntemi Sheldon yönteminin uyarlanmış ve formüle edilmiş şeklidir. Sheldon yönteminde bireyler 7 değerine kadar sınırlıyken bu yöntemde9 değerine kadar somatotip belirlenebilmektedir. Sheldon tipi sınıflandırmada olduğu gibi ilk değer endomorf, ikinci değer mezomorf ve üçüncü değer ektomorf somatotip karakteri temsil etmektedir. Üç temel vücut tipinden (endomorfi, mezomorfi, ektomorfi)meydana gelen somatotip haritasında 13 alt kategori vardır. Ancak bu alt kategoriler
dört büyük grup olan endomorfi, mezomorfi, ektomorfi ve merkez tip olarak sınırlandırılabilir.
Her vücut tipi için Heath-Carter tarafından belirlenen formüller ile uygulanmaktadır. Bu formüllerde ilgili ölçümlerin birbirleri ile matematiksel denklemlerden elde edilen sonuçlar kullanılır.
Endomorfi:
Triseps, subskapula ve suprailiak DKK mm cinsinden tespit edilip formülde uygulanması ile yapılır.
X = (Triceps DKK) + (Supraspinale DKK) + (Subscapula DKK) Endomorf = 0.1451*X – 0.00068*X² + 0.0000014*X³ – 0,7182
Mezomorfi:
E= Humerus bikondüler çap (cm)
K= Femur bikondüler çap (cm)
A=Düzeltilmiş kol çevresi = Biceps çevresi (cm) – Triseps DKK ÷ 10
C = Düzeltilmiş baldır çevresi = Baldır çevresi (cm) – Medial baldır DKK ÷ 10
H = Boy uzunluÄŸu (cm)
Mezomorf = 0.858 (E) + 0.601 (K) + 0.188 (A) + 0.161 (C) – 0,131 (H) + 4,5
Ektomorfi:
Bu hesaplama, öncelikle boy uzunluğu ve vücut ağırlığı arasındaki ilişki ile ulaşılan ponderal indeks (PI) hesaplanarak yapılır.
PI= boy (cm)/ 3√ağırlık (kg)
Bulunan sonuç (PI) 40.75’ten büyük ise aşağıdaki formül kullanılır:
Ektomorf = 0.732 PI – 28.58
PI 40.75’e eşit veya küçük ise aşağıdaki formül kullanılır:
Ektomorf = 0.463 PI – 17.63
PI 38.25’e eşit veya küçük ise sonuca 0.1 eklenerek aşağıdaki formülle hesaplanır.
Ektomorf = (0.463 PI – 17.63) + 0.1
Elde edilen değerler ise aşağıdaki formüllere göre somatokart üzerinde ilgili koordinatlara uygun olacak şekilde işaretlenir.
X = ektomorf – endomorf
Y = 2 × mezomorf – (endomorf + ektomorf)
Son adımda ise belirlenen X ve Y koordinatları somatokart üzerinde birleştirilir ve bireyin hangi bölgeye ait olduğu tespit edilir. Somatokart, somatotip kartının kısaltmasıdır ve şematik bir üçgendir. Bir deneğin somatotipi üçgen içinde bir nokta olarak yer alır. Somatokartta bütün örnekler sırası ile noktalanmaktadır. Somatokart bireysel somatotip kategorilerine dayalı olarak ilave analizlerin yapılmasını da sağlar. Somatokart kendi içinde üç eksen olacak şekilde bölümlere ayrılmıştır. Bu eksenler üçgenin merkezinde kesişirler. Bu üçgen endomorfi, mezomorfi, ektomorfiyi belirler. Komponent dereceleri merkezden bu eksenlerin uçlarına doğru artış gösterirler. Bununla birlikte üç komponentteki ekstrem değerler uçlarında yazılıdır. Somatotip bölümleri pozisyonları orantı derecelerine veya somatotip komponentlerinin dominant olma durumlarına göre isimlendirilirler.